Een coalitie van verenigingen* onder de slogan “Protect My Face” dient een petitie in bij het Brussels Parlement om op te roepen tot het verbod op gezichtsherkenning in openbare ruimten in Brussel. De verenigingen vrezen dat de legalisering en het gebruik van deze technologie de fundamentele rechten van in het bijzonder minderheden zouden ondermijnen. Ze roepen het Brussels Parlement op om deze technologie te verbieden.
Identificatie op grond van gezichtskenmerken
In deze petitie beogen de verenigingen gezichtsherkenning die ingezet wordt voor identificatiedoeleinden. Deze technologie maakt het bijvoorbeeld mogelijk om een persoon in een menigte te identificeren aan de hand van biometrische gegevens (de afstand tussen de ogen, de neusbrug, enz.) in een database. Gezichtsherkenning brengt, enerzijds, enorm veel uitdagingen met zich mee op het vlak van de bescherming van persoonsgegevens en, anderzijds, heel wat risico’s van inbreuken op de individuele vrijheden. De verenigingen achter deze petitie willen een democratisch debat lanceren over deze technologie, die niet toegelaten is in België, maar die al verschillende keren gehanteerd werd door de Federale en de Lokale Politie.
Ondanks het ontbreken van een wettelijk kader …
Vandaag is er geen wettelijk kader voorhanden dat de politie in de mogelijkheid stelt om een beroep te doen op gezichtsherkenningstechnologie in België. In 2020 verrichtte de Federale Politie desalniettemin een 70-tal opsporingen aan de hand van de zeer controversiële Clearview AI-software in het kader van Europol-vergaderingen. In 2017 en opnieuw in 2019 werd gezichtsherkenning ook getest door de Federale Politie op de luchthaven van Zaventem. Voor elk van deze twee onderzoeken betreffende proefprojecten eiste het Controleorgaan op de Politionele Informatie (COC) telkens dat deze experimenten werden stopgezet omdat er geen voldoende wettelijke basis is. Uit een onderzoek van de KULeuven in Vlaanderen en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest bleek overigens dat minstens 5 van de 86 deelnemende lokale politiezones over gezichtsherkenning beschikten, waarbij één van deze zones zelfs bevestigde deze technologie “frequent tot zeer frequent” te gebruiken. Het is onaanvaardbaar dat dergelijke testen zonder enige transparantie uitgevoerd worden. Het gebruik van gezichtsherkenning is dan ook niet legaal in België, maar de politie en de minister van Binnenlandse Zaken blijven bereid om deze technologie aan te wenden.
Ondermijnde rechten en vrijheden
Wanneer de politie en de overheden gezichtsherkenning inzetten, zullen heel wat rechten en vrijheden ondergraven worden: het recht op privacy, het recht op anonimiteit, de vrijheid van beweging, vereniging, vergadering en betoging, het recht om niet te worden gediscrimineerd, enz. Gezichtsherkenning gebruiken in de openbare ruimte zou impliceren dat de identiteit van elkeen op elke straathoek automatisch wordt gecontroleerd. Deze technologie brengt aanzienlijke risico’s met zich mee: hacking van deze zeer gevoelige persoonsgegevens, fouten en de verspreiding van seksistische of racistische discriminaties als gevolg van dominante sociale opvattingen en de instellingen die ze verkopen en gebruiken, en de dreiging van een afglijden naar een grootschalig toezicht.
Minderheden zijn het kwetsbaarst voor dit type technologie: de Europese Unie bereidt zich voor om naast de vingerafdrukken ook de biometrische gezichtsgegevens van migranten, vanaf de leeftijd van 6 jaar te verzamelen. Via de gezichtsherkenningssoftware, die voornamelijk gekalibreerd is op de gezichten van blanke mannen, worden veel fouten gemaakt ten aanzien van geracialiseerde personen. Dit is eveneens het geval bij de analyse van gezichten met meer “vrouwelijke” of zelfs androgyne trekken. Deze technologie splitst de bevolking op in mannen en vrouwen, waardoor de genderidentiteiten niet noodzakelijkerwijs worden gerespecteerd.
Het Brussels Parlement kan een standpunt innemen
Net als in andere grote Europese steden breidt het netwerk van bewakingscamera’s zich in Brussel voortdurend uit. Hoewel veiligheid hoofdzakelijk een federale en gemeentelijke verantwoordelijkheid is, worden veiligheidsopdrachten uitgevoerd door instanties van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, waarbij er duidelijk sprake is van een politieke bereidheid om veiligheid en preventie op het gewestelijke niveau te centraliseren. Het is de verantwoordelijkheid van het Gewest om alle mensenrechtenkwesties die verband houden met gezichtsherkenning te benaderen. Elders in de wereld hebben steden zich verzet tegen het gebruik van gezichtsherkenning op hun grondgebied. De vraagt stelt zich of het Brussels Hoofdstedelijk Gewest ook een schild kan vormen.
* Verenigingen: Collectif Mémoire coloniale et Lutte contre les discriminations, CIRÉ, Genres Pluriels, Ligue des droits humains, Liga voor Mensenrechten, MRAX, Tactic, Technopolice.